W samym sercu Beskidu Niskiego, w niewielkiej miejscowości Izby, u podnóża majestatycznej góry Lackowa, znajduje się wyjątkowa świątynia – cerkiew pw. św. Łukasza Ewangelisty. Choć dziś pełni funkcję kościoła rzymskokatolickiego, jej historia sięga głęboko w przeszłość i kryje wiele fascynujących wątków.
Historia i architektura
Zbudowana w 1886 roku
Obecna cerkiew została wzniesiona na miejscu wcześniejszej, drewnianej świątyni greckokatolickiej. Jej budowa przypadła na czas rozkwitu stylu późnoklasycystycznego, co wyraźnie widać w harmonijnej bryle i detalach architektonicznych.
Plan krzyża i monumentalna forma
- Świątynia została zaprojektowana na planie łacińskiego krzyża.
- Wysoka, kwadratowa wieża frontowa podzielona jest gzymsami na trzy kondygnacje i zwieńczona baniastym hełmem z latarnią.
- Dachy świątyni zdobią cztery kopułowe wieżyczki, które nadają jej niepowtarzalny charakter – bardziej przypominający kościół niż tradycyjną cerkiew.
Wnętrze – ślady dawnego sanktuarium
Ikonostas i wyposażenie
- Wnętrze cerkwi skrywa zdekompletowany, lecz wciąż imponujący ikonostas z 1888 roku, który zakrywa całą tylną ścianę prezbiterium.
- Zachowały się również klasycystyczny ołtarz główny w formie konfesji, pseudobarokowe ołtarze boczne oraz ambona z końca XIX wieku.
- Wśród ikon można podziwiać wizerunki św. Michała Archanioła i św. Łukasza Ewangelisty.
Ikona Pokrow – duchowe centrum pielgrzymek
- Szczególnym skarbem była ikona Pokrow – przedstawienie Bogurodzicy unoszącej się nad ludem z rozpostartym szalem w dłoniach.
- W XVIII i XIX wieku przyciągała pielgrzymów z Węgier i Słowacji, a według tradycji, w 1771 roku modlił się przed nią sam Kazimierz Pułaski przed bitwą pod Pilznem.
- Dziś ikona znajduje się w cerkwi w Bereście, ale jej duchowa obecność w Izbach wciąż jest żywa.
Przemiany XX wieku
Po dramatycznych wydarzeniach lat 40. XX wieku, związanych z akcją „Wisła” i wysiedleniem Łemków, cerkiew opustoszała. W 1948 roku została przejęta przez Kościół rzymskokatolicki i obecnie pełni funkcję kościoła filialnego parafii św. Kosmy i Damiana w Banicy.
Zwiedzanie i lokalizacja
- Cerkiew znajduje się tuż przy głównej drodze w Izbach – nie sposób jej przeoczyć.
- Otoczona kamiennym murem z zabytkową bramą z 1906 roku, ozdobioną symbolem Trójcy Świętej i napisem cyrylicą: „Niewidzialny Bóg”.
- Wnętrze dostępne jest podczas nabożeństw oraz okazjonalnie w sezonie letnim.
