Zamiast szukać kolejnego punktu widokowego na wzgórzu Castello czy walczyć o miejsce na plaży Poetto, tym razem zapuściliśmy się w ciasne, duszne uliczki dzielnicy Stampace. To tam, gdzie turyści zaglądają rzadziej, a historia ma zapach wilgotnego wapienia, odkryliśmy miejsce, które kompletnie redefiniuje pojęcie sardyńskich wakacji. Chcemy Was zabrać do Cripta di Santa Restituta.
To nie jest kolejna „atrakcja do odhaczenia” z przewodnika. To podróż w głąb ziemi i w głąb czasu, ukryta niepozornie pod posadzką XVII-wiecznego kościoła. Kiedy zeszliśmy do tej pół-naturalnej jaskini, uderzyła nas przede wszystkim obezwładniająca cisza, kontrastująca z gwarem włoskiego miasta na powierzchni. Ta przestrzeń żyje własnym życiem od tysiącleci i pełniła role, które na pierwszy rzut oka wydają się nie do pogodzenia.
Pierwotnie było to miejsce czysto użytkowe – kamieniołom punicki i cysterna na deszczówkę. Dopiero później skały te zaczęły nasiąkać sacrum. Według lokalnych przekazów to właśnie tutaj, w czasach prześladowań chrześcijan za panowania Dioklecjana, więziono i torturowano św. Restytutę. Stojąc przy kolumnie, przy której rzekomo cierpiała męczennica, czuć ciężar tej legendy.
Fascynujące jest to, jak ta grota ewoluowała wraz z ludźmi, którzy szukali w niej schronienia. W V wieku stała się azylem dla uciekinierów z Afryki Północnej, wygnanych przez Wandalów. To oni przynieśli tu swoje rytuały, zamieniając surową jaskinię w tętniącą życiem świątynię obrządku greckiego. Patrząc na pozostałości ołtarzy, łatwo wyobrazić sobie dym kadzideł i echa dawnych modlitw odbijające się od skalnych ścian.
Jednak dla nas najbardziej poruszający jest ślad najnowszej historii, często pomijany w szybkich opisach wycieczek. Na tych samych ścianach, które widziały starożytne męczeństwo, zapisały się lęki mieszkańców Cagliari z czasów II wojny światowej. Krypta służyła wówczas jako schron przeciwlotniczy. To tutaj, w półmroku, całe rodziny czekały na koniec nalotów, modląc się o przetrwanie.
Dziś Cripta di Santa Restituta daje schronienie innego rodzaju – przed bezlitosnym słońcem południa i komercyjnym zgiełkiem. To surowa lekcja pokory i historii w pigułce. Jeśli chcecie zrozumieć to miasto głębiej, musicie zejść pod ziemię.
